อุ้มผาง

หลังจากกรณีมือดาบแม่จันทะ ปี 2535 ทางการได้เร่งรัดแก้ไขการปฏิบัติกับชาวบ้านในเขตนี้ สมเด็จพระเทพรัตนสุดา ได้เสด็จบ้านแม่จันทะในปี 2537 และมีรับสั่งให้ปรับปรุงคุณภาพการศึกษาของโรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดน และโรงเรียนของการศึกษานอกเรียนโรงเรียน

ส่วนชาวปกากะญอและโพล่วส่วนใหญ่เริ่มตระหนักว่าพวกเขาไม่สามารถต่อสู้ด้วยอาวุธได้อีกแล้ว โดยผู้อาวุโสของชุมชนกล่าวถึงคำทำนายของเพอเจะองค์ที่ 7 ว่า “ ยุคหลังจากการต่อสู้ด้วยอาวุธแล้ว พวกเราต้องต่อสู้ด้วยปาก ” นอกจากการเผชิญกับอำนาจรัฐแล้ว พวกเขากังวลถึงการเผชิญหน้ากับวัฒนธรรมพื้นราบที่กำลังคุกคามพวกเขา ผู้อาวุโสหลายคนได้ฟื้นฟูวิถีดั้งเดิมคือ การนับถือเพอเจะ พื้นที่เหล่านี้คือ บ้านกรูโบ นำโดยลุงเนเต๊อะ บ้านมอทะ นำโดยลุงพินิจ บ้านทิจอชี นำโดยจอวาเอ ปัจจุบันเป็นสมาชิกองค์การบริหารส่วนตำบลมาแล้ว 2 สมัย บ้านกุยต๊ะ นำโดยจอวาโพ ในส่วนบ้านรอบแม่จันทะ คือ ช่องเปะ ทิบาเก และตะละโค่ง นับถือเพอเจะมาโดยตลอด

บ้านกรูโบ กลับเข้าสู่วิถีเดิมตั้งแต่หลังการวางอาวุธ มีผู้เข้าร่วม 5 ครัวเรือนจาก 25 ครัวเรือนสามารถดำเนินประเพณีเพอเจะมาได้ประมาณ 15 ปี สมาชิกเริ่มรู้สึกมีความลำบากในการปฏิบัติและคนรุ่นปัจจุบันได้รับอิทธิพลเมือง และเข้าสู่วัฒนธรรมที่ราบค่อนข้างมา ทำให้ความต่อเนื่องหายไป การฟื้นฟูเพอเจะในบ้านกรูโบจึงยุติลงในที่สุด

ลุงเนเต๊อะ ปราชญ์ชาวโพล่ว ศิลปิน นักประพันธ์เพลง และผู้นำชุมชน

บ้านมอทะ ลุงพินิจ ผู้เคยเป็นลูกศิษย์เพอเจะเริ่มฟื้นฟูประเพณีเพอเจะเมื่อปี 2545 และค่อนข้างประสบความสำเร็จ เช่น ในงานบุญปีใหม่ ประมาณขึ้น 8 ค่ำเดือน 4 ถึง 15 ค่ำเดือน 4 มีผู้เข้าร่วมเป็นชาวปกากะญอเกือบทุกหมู่บ้านในตำบลแม่จัน และบางหมู่บ้านในตำบลอื่น

บ้านทีจอชี เริ่มการฟื้นฟูประเพณีในช่วงเดียวกับบ้านมอทะ รวมถึงการกลับไปสู่วิถีการผลิตดั้งเดิมคือ การทำไร่หมุนเวียนแบบดั้งเดิม ไม่ปลูกพืชเชิงพาณิชย์

ซ้าย พะหม่อลาหรือลุงเลาเลา บ้านกุยเคอะ ผู้นำที่ชาวปกากะญอลุ่มแม่จันให้เคารพอย่างสูง
คนกลาง จอวาเอ ผู้นำชุมชนบ้านทีจอชี สมาชิก อบต. 2 สมัย อดีตผู้ใหญ่บ้านและผู้ช่วยกำนัน
ขวา ลุงพินิจ อดีตลูกศิษย์เพอเจะ ผู้นำชุมชนมอทะ

บ้านกุยต๊ะ มีความขัดแย้งกับเจ้าหน้าที่กรมอุทยานแห่งชาติจนถึงขั้นอดข้าวประท้วงในปี 2547 การเผชิญหน้าสาเหตุหนึ่งมาจากความขัดแย้ง ระหว่างผู้ใหญ่บ้านเก่ากับกลุ่มผู้ประท้วงที่นำโดยจอวาโพ จนกระทั่งเจ้าหน้าที่อุทยานแห่งชาติมาควบคุมการถางไร่ เหตุการณ์นี้เป็นฟางเส้นสุดท้ายนำไปสู่การประท้วงด้วยอดข้าวและคืนบัตรประชาชนของชาวบ้าน 96 คนจาก 16 ครัวเรือน เมื่อการประท้วงยุติลง กลุ่มนี้จึงรวมตัวกันภายใต้วิถีชีวิตดั้งเดิมคือ การทำไร่และทำนาร่วมกัน พวกเขาสามารถขุดเหมืองลึก 2 - 3 เมตรยาว 1.5 กิโลเมตรด้วยจอบ เสียม และแรงงาน มรดกสิ่งหนึ่งจากการต่อสู้คือ พิพิธภัณฑ์วัฒนธรรม ที่เป็นการรวบรวมเครื่องมือ เครื่องใช้ในการผลิตและการดำรงชีวิต สิ่งทอ และเครื่องดนตรี ด้วยคำประกาศวางเครื่องมือหากิน ขณะที่อดข้าวประท้วง

จอวาโพ ผู้นำชุมชนบ้านกุยต๊ะ

บ้านหม่องคั๋วะ หลังจากเข้าสู่การผลิตพืชเชิงพาณิชย์มาหลายปี ด้วยการปลูกพริก งา แยกแปลง ในฤดูการผลิต ปี 2549 พวกเขาตกลงร่วมกันในยุติการปลูกพืชเชิงพาณิชย์ กลับไปสู่การเพาะปลูกตามวิถีดั้งเดิม

ปรับปรุงข้อมูล 25 ธันวาคม 2549

ปันน้ำใจโครงการนักเรียนบ้านไกล โรงเรียนอุ้มผางวิทยาคม

รู้จักอุ้มผางในอีกมุมมอง จัดทำโดย widebase

ดูรายละเอียด